Niedożywienie stanowi ogromny problem pacjentów cierpiących na przewlekłe choroby neurologiczne – diagnozuje się je nawet u 62% osób po przebytym udarze mózgu. Ryzyko rozwoju niedożywienia dotyczy nawet 80% osób cierpiących na chorobę Parkinsona i 62% pacjentów z chorobą Alzheimera.
Tymczasem eksperci podkreślają, że brak odpowiedniego odżywienia organizmu prowadzi do wyniszczenia organizmu i może opóźnić proces rekonwalescencji, być przyczyną dodatkowych powikłań, a w niektórych sytuacjach nawet przyspieszyć postęp choroby.
Według danych Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu POLSPEN, u około 30% osób przyjmowanych do szpitala stwierdza się ryzyko związane z niedożywieniem, będące wskazaniem do podjęcia interwencji żywieniowej. Prawdopodobieństwo wystąpienia niedożywienia wzrasta też u pacjentów neurologicznych.
– Wśród pacjentów ze schorzeniami układu nerwowego na niedożywienie najbardziej narażone są osoby po udarze mózgu, z chorobą Parkinsona, zespołami otępiennymi oraz stwardnieniem zanikowym bocznym. Szacuje się, że mniej więcej co piąty chory zaraz po przebytym udarze mózgu, już w chwili przyjęcia do szpitala ma cechy niedożywienia, a podczas pobytu w szpitalu niedożywienie może się rozwinąć lub nasilić. W grupie chorych na chorobę Parkinsona niedożywionych może być, jak sugerują niektóre źródła, nawet 8 na 10 osób. Duża częstość występowania niedożywienia u tych chorych wynika z faktu, że dotyka ono osób w wieku podeszłym, chorujących na inne choroby przewlekłe, np. choroby serca, płuc, nerek – wyjaśnia dr hab. n. med. Iwona Sarzyńska-Długosz, neurolog, specjalista rehabilitacji medycznej z Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Powody niedoborów składników
Niedobory określonych składników pokarmowych u chorych na przewlekłe choroby neurologiczne mogą się pojawić, m.in. na skutek:
- Przebiegu choroby i związanych z nią zmian w metabolizmie – np. zwiększonego zapotrzebowania kalorycznego i białkowego.
- Trudności w przyjmowaniu zwykłych pokarmów wynikające z problemów z gryzieniem, połykaniem – a także z zaburzeń smaku i węchu.
- Upośledzenia sprawności fizycznej – niedowłady, porażenia, drżenia rąk, które utrudniają bądź uniemożliwiają pacjentowi samodzielne jedzenie.
- Utraty apetytu spowodowanej złym stanem psychicznym, np. depresją.
Problemy z odżywianiem wiążą się z bardzo poważnymi konsekwencjami – wpływają nie tylko na samopoczucie pacjentów, ale również mogą zmniejszać efektywność leczenia i utrudnić proces rehabilitacji. – U wszystkich osób długotrwałe niedożywienie prowadzi do istotnych zmian w budowie i składzie ciała oraz częściej dochodzi do upośledzenia funkcji kluczowych narządów organizmu. Wskutek niedożywienia dochodzi do zaburzeń odporności, czego następstwem jest większa liczba zakażeń stanowiących potencjalne zagrożenie dla życia pacjentów. Ponadto u osób chorych borykających się z niedożywieniem częściej pojawia się problem odleżyn – niedożywienie wpływa na proces gojenia ran, w tym ran odleżynowych, często wydłużając czas hospitalizacji. Niedostateczna ilość składników odżywczych przyczynia się do utraty masy mięśniowej, co może przekładać się na problemy z poruszaniem i rehabilitacją. W tej grupie chorych obserwuje się również zwiększenie zależności od osób trzecich, co wpływa na gorszą jakość życia – tłumaczy dr Iwona Sarzyńska-Długosz.
Żywienie po udarze mózgu
W Polsce odnotowuje się ponad 60 tysięcy udarów rocznie, a ich przebieg oraz rokowania są bardzo zróżnicowane. Szczególnym problemem u pacjentów po udarze jest dysfagia, czyli trudności z połykaniem, której doświadcza nawet co drugi chory. Zaburzenia połykania zwiększają nie tylko ryzyko niedożywienia oraz odwodnienia, ale mogą również być przyczyną rozwoju zachłystowego zapalenia płuc stanowiącego zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.
– U osób z dysfagią zazwyczaj konieczna jest modyfikacja diety, polegająca na zmianie konsystencji
i tekstury podawanych pokarmów. Dostępne są na rynku specjalistyczne preparaty służące do zagęszczania płynów i potraw zmiksowanych, umożliwiające uzyskanie pożądanej konsystencji pokarmów, tak aby zminimalizować ryzyko zachłyśnięcia. Jeżeli chory nie przyjmuje pokarmów w ilości pokrywającej jego zapotrzebowanie na białko i kalorie, można wzbogacać jego posiłki poprzez dodawanie do nich produktów wysokokalorycznych, bądź skorzystać z dostępnych w aptekach specjalistycznych preparatów odżywczych, kompletnych pod względem odżywczym. Zastosowanie interwencji żywieniowej może przyspieszyć proces zdrowienia chorych, odzyskiwanie sprawności i samodzielności, może także wpłynąć na poprawę funkcji poznawczych oraz zmniejszenie częstości powikłań związanych z przebiegiem choroby układu nerwowego – wyjaśnia dr Iwona Sarzyńska-Długosz.
Nawet u co trzeciego pacjenta, w ciągu dwóch tygodni po przebytym udarze, stwierdza się pogorszenie stanu odżywiania, czego często widocznym objawem jest utrata masy ciała. Na skutek ogólnie pojętego stresu związanego z chorobą, w tym tego metabolicznego, wzrasta zapotrzebowanie białkowo-kaloryczne, w przypadku białka nawet dwukrotnie.
Warto podkreślić, że jego niedobór może wpływać niekorzystnie na proces zdrowienia w przebiegu uszkodzenia mózgu, dlatego tak istotne jest pokrycie zapotrzebowania na ten składnik. Może to pomóc pacjentowi odzyskać siły w chorobie i pozytywnie wpłynąć na proces rehabilitacji.
Posiłki w walce z chorobą
Eksperci zgodnie podkreślają, że leczenie żywieniowe powinno być integralną częścią terapii. Polega ono na przeprowadzeniu u każdego pacjenta oceny stanu odżywienia i zapotrzebowania na wszystkie niezbędne substancje odżywcze, a w razie potrzeby wprowadzenia do diety specjalistycznych preparatów odżywczych takich jak Nutridrink, Cubitan, Souvenaid, Nutridrink Juice Style, które dostarczają w niewielkiej objętości skoncentrowaną ilość kalorii i niezbędnych składników odżywczych. Żywienie medyczne jest metodą wspomagania leczenia, stosowaną w wielu chorobach i w razie potrzeby może całkowicie zastąpić tradycyjną dietę lub stanowić jej ważne uzupełnienie.
